Doofblinden komen dezelfde beperkingen tegen als doven en blinden, maar door hun dubbele beperking zijn deze problemen moeilijker op te lossen. Toch is het mogelijk om als doofblinde je leven aangenamer te maken met hulpmiddelen die je helpen bij sociale integratie, communicatie en mobiliteit.
Hulpmiddelen voor doven en slechthorenden
Hoortoestellen
Een hoorapparaat
Als je slechthorend bent, schrijft de KNO-specialist hoortoestellen voor. Hij geeft je de nodige papieren mee om een aanvraag in te dienen bij de mutualiteit. De mutualiteit betaalt per toestel ongeveer 1/3 van het bedrag gerug. Dit bedrag kan variëren naargelang leeftijd van de persoon die hoortoestellen nodig heeft en de mutualiteit.
Er zijn heel wat types hoortoestellen in verschillende prijscategoriën:
- Hoorapparaten in het oor: een toestelletje in het oor voor mensen met licht tot matig gehoorverlies en een gelijk verlies overheen de verschillende frequenties.
- Hoorapparaten achter het oor: dit is een hoorapparaat achter het oor dat door middel van een buisje verbonden is met een oorstukje. Ook geschikt voor mensen met een zwaar gehoorverlies.
Meer informatie over terugbetaling van hoorapparaten
Een Cochlear implantaat
Een cochlear implantaat (CI) is een elektronisch toestel dat doven en zeer ernstig slechthorenden in staat stelt geluiden weer waar te nemen. Een cochlear implantaat wordt chirurgisch geïmplanteerd onder de huid. Door de aangedane delen van het oor te omzeilen (de defecte haarcellen in het slakkenhuis) en via stroompulsjes de hoorzenuwen te stimuleren) zijn zeer ernstig slechthorenden weer in staat geluiden op te vangen.
Voor plotsdoven en slechthorende volwassenen (met en zonder Usher) bij wie het gehoor achteruit gaat kan een CI het gehoor sterk verbeteren. De gehoorzenuw is gewend aan stimulatie en vaak zal het revalidatieproces na de inplanting van een CI vlot verlopen.
Doofgeboren kinderen krijgen betere resultaten wat betreft de ontwikkeling van spraak en taal als ze jong geïmplanteerd worden. De beste leeftijd voor implantatie is tussen 12 en 18 maanden.
Het plaatsen van een CI bij oudere kinderen en volwassenen die hun hele leven volledig doof waren geeft vaak minder goede resultaten. Vaak kunnen ze geluiden horen, maar ze kunnen moeilijkheden ondervinden bij het spraakverstaan. Dit komt omdat de gehoorzenuw niet voldoende gestimuleerd werd, waardoor het moeilijker wordt om de geluiden te leren onderscheiden.
In België wordt bij elke patiënt boven 12 jaar voor één oor het cochleair implantaat volledig terugbetaald door het RIZIV (Rijksinstituut voor ziekte en invaliditeitsverzekering) indien het gehoorverlies bilateraal is en voldoet aan bepaalde criteria. Sedert februari 2010 krijgen bilateraal dove kinderen tot aan de leeftijd van 12 jaar ook het CI voor het tweede dove oor terugbetaald. Het inplanten van twee CI's levert heel wat voordelen op.
Voor volwassenen is de terugbetaling van 2 CI's niet mogelijk. Als zij willen genieten van de voordelen van 2 CI's moeten ze dit zelf bekostigen. De enige uitzondering die hierop wordt gemaakt is een terugbetaling voor een tweede CI bij doofblinde volwassenen. De aanvraagprocedure verloopt bijna gelijkaardig als bij de eerste CI: jouw CI-team stelt een aanvraag voor de tweede CI en een motivatieverslag op. Deze aanvraag moet je via de mutualiteit een aanvraag indienen bij het Bijzonder Solidariteitsfonds. Na een goedkeuring door het Bijzonder solidariteitsfonds betaalt het RIZIV ook het tweede implantaat, de nazorg en de vervangingen.
Meer informatie over de werking en de plaatsing van een CI vind je op de website van het Onafhankelijk Informatiecentrum over Cochleare Implantatie.
BAHA
Het botverankerd hoortoestel (BAHA) vormt een goed alternatief voor mensen met gehoorverlies door middenoorproblemen of afwezige gehoorgang. BAHA wordt door mensen met Usher over het algemeen niet gebruikt omdat hun problemen zich eerder situeren in het binnenoor: de trilhaartjes en/of het slakkenhuis.
Bij een BAHA worden de trillingen naar het binnenoor, gelegen aan dezelfde zijde als waar het schroefje geplaatst wordt, doorgestuurd. In geval van eenzijdige totale doofheid worden de trillingen gestuurd via het schedelbot naar het ander, normaal horend oor.
FM-apparatuur
FM-apparatuur bestaat uit een microfoon en zender en is speciaal bedoeld voor slechthorenden. Het kan gebruikt worden met zowel hoorapparaat als CI. FM-apparatuur biedt ondersteuning bij het spraakverstaan tijdens lessen, lezingen, vergaderingen, TV kijken... FM-apparatuur wordt tot een bepaald bedrag terugbetaald door het VAPH
Alarmsystemen
Doofblinden kunnen gebruik maken van dezelfde alarmsystemen als doven. Een deurbel, wekker of brandalarm met lichtflitsen en trilfunctie, een aangepaste babyfoon of telefoon worden terugbetaald door het VAPH.
Hulpmiddelen voor doven vind je terug in de hulpmiddelendatabank.
Hulpmiddelen voor slechtzienden en blinden
Er bestaan heel wat hulpmiddelen waar blinden en slechtzienden gebruik maken, maar sommigen zijn niet geschikt voor doven en slechthorenden. Blinden maken vaak gebruik van spraaksoftware of braille op de computer en de GSM, scanapparaten om gedrukte tekst in digitale tekst om te zetten, zodat zij dit kunnen lezen met hun brailleleesregel. Slechtzienden maken vaak gebruik van vergrotingssoftware.
Sommigen hebben last van lichtschuwheid. Daarom dragen ze vaak een zonnebril en soms een pet of zonneklep. Een goede zonnebril voor mensen met een netvliesaandoening is Corning, met glazen die variëren van de kleur lichtgeel tot donkerbruin. Corning-glazen filteren schadelijke zonnestralen en kunnen zich aanpassen aan de lichtintensiteit.
Mobiliteit
Witte stok
Blinde en ernstig slechtziende mensen gebruiken een witte stok bij hun verplaatsingen. Voor mensen met RP is een witte stok zeer nuttig op drukke plaatsen en in het donker. Met een witte stok laten ze aan andere weggebruikers zien dat ze een visuele beperking hebben en om te tasten: zo vinden ze hun weg en ontdekken tijdig hindernissen. De meeste witte stokken zijn reflecterend om ook in het donker en bij slecht weer zichtbaar te zijn.
Om een witte stok te gebruiken moet je een visuele handicap hebben van minstens 60 %. Dit betekent dat je ten hoogste 40 % ziet van wat een goed ziende persoon ziet, ook al draag je een bril of lenzen. De oogarts bepaalt hoe slecht je ziet en geeft je een attest waarmee je een witte stok kan aanvragen bij het VAPH.
Voor mensen die nachtblind zijn, maar overdag goed zien wordt een uitzondering gemaakt: de oogarts kan een attest geven om in het donker een witte stok te gebruiken.
Er bestaan drie soorten witte stokken:
- Herkenningstok: een korte stok waarmee je aan andere weggebruikers laat zien dat je slechtziend bent. Deze stok wordt gebruikt door licht slechtzienden en sommige geleidehondengebruikers.
- Taststok: een lange stok (ideale lengte: tot aan het borstbeen) waarmee je kan zwaaien of tikken op de grond. Deze stok wordt gebruikt door zwaar slechtzienden en blinden om hun weg te vinden.
- Steunstok: deze stok wordt gebruikt door oudere slechtzienden om niet te vallen, maar ook om andere weggebruikers duidelijk te maken dat ze slechtziend zijn. De steunstok kan ook worden gebruikt door slechtziende Usher-patiënten met evenwichtsproblemen.
De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag van een witte stok. De witte stok wordt terugbetaald door het VAPH.
Blindengeleidehonden
Deze trouwe viervoeters maken de blinde of slechtziende een heel stuk mobieler en onafhankelijker. Een blindengeleidehond zorgt ervoor dat je obstakels kan vermijden. In Belgie zijn er een aantal centra die blindengeleidehonden opleiden. Op de website Visuele handicap vind je alle Belgische geleidehondenscholen op een rijtje.
Jammer genoeg zijn de wachttijden hier in België zeer lang. Na de aanvraag is een wachttijd van gemiddeld 3 tot 7 jaar geen uitzondering. In Nederland zijn de wachttijden een heel stuk korter, en bij uitzondering helpen ze ook Belgen die zeer dringend een hond nodig hebben, neem dus gerust een kijkje in de lijst van de Nederlandse centra.
De terugbetaling van een blindengeleidehond kan je aanvragen bij het VAPH. De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag.
Ondertiteling
Voor doofblinden die niet genoeg meer kunnen zien om tv-programma's te volgen bestaan er hulpmiddelen om de ondertiteling op tv te vergroten of in spraak om te zetten. De ondertiteling wordt vergroot of voorgelezen van reguliere tv-zenders, uitzending gemist, Netflix en dvd.
- Vergrote ondertiteling (Vo-box): hiermee vergroot je de ondertiteling op tv. Ook plaatst de Vo-box de ondertiteling op een donkere achtergrond waardoor de tekst beter leesbaar is. Je kan zelf de grootte, kleur, lettertype en het contrast aanpassen naar eigen voorkeur.
- Gesproken ondertiteling (Go-box): door de Go-box aan te sluiten tussen de decoder en de televisie, leest de box alle ondertiteling voor.
Doofblinden kunnen bij het VAPH een volledige terugbetaling krijgen van de Vo-box of de Go-box. De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag.
Vervoer
Blinden en slechtzienden kunnen gratis met het openbaar vervoer reizen. Maar sommige plaatsen zijn moeilijk bereikbaar met het openbaar vervoer, of je moet 's avonds ergens naartoe waar geen openbaar vervoer meer is, of je kan niet alleen met het openbaar vervoer reizen,... Ook hiervoor zijn er oplossingen.
Minder Mobielen Centrale
De Minder Mobielen Centrale is een dienstverlening aangeboden door de gemeente, het OCMW of een andere organisatie. Het doel is om verplaatsingmogelijkheden aan te bieden aan mensen met een laag inkomen en een beperkte mobiliteit. Deze dienstverlening haalt de mensen uit hun sociaal isolement. Het gaat hier vaak om oudere mensen, mensen met een handicap, of mensen met een laag inkomen die geen wagen bezitten en zich geen taxi kunnen veroorloven.
De Minder Mobielen Centrale werkt met vrijwilligers en vraagt een kleine vergoeding voor de rit om de kosten te dekken.
TaxiBus
TaxiBus is een dienstverlening van de MIVB om personen met een handicap te vervoeren. Deze dienst functioneert op verzoek en is beperkt tot het Brussels hoofdstedelijk gewest. Er wordt een "deur -tot-deur" bediening aangeboden. De dienstverlening wordt verzekerd van maandag tot en met zaterdag van 5u tot 1u.
Ook slechtzienden en blinde personen, waarvan het gezichtsverlies ten minste 90% bedraagt en/of die in het bezit zijn van de 'nationale verminderingskaart op het openbaar vervoer' hebben recht op TaxiBus.
Meer informatie over TaxiBus, de voorwaarden en hoe je dit aanvraagt kan je lezen op de website van de MIVB.
Plaatselijke bedrijven en initiatieven
Er bestaan ook enkele zelfstandige bedrijven die personen met een handicap vervoeren. In sommige gemeenten werd een plaatselijk initatief opgezet om tegen een kleine vergoeding minder mobiele mensen te vervoeren. Informeer hierover bij je gemeente.
Taxicheques
Bewoners van een aantal gemeenten kunnen taxicheques bekomen. Hiermee kan je voor een verminderd tarief een taxi nemen. Dit geldt enkel voor bewoners van gemeenten waar taxicheques verkocht worden. Informeer hierover bij je gemeente.
Zelfstandig wonen
Met wat aanpassingen, hulpmiddelen en begeleiding kunnen de meeste doofblinden zelfstandig wonen. Hulpmiddelen om te koken, huishoudtoestellen, leeshulpmiddelen enz. worden terugbetaald door het VAPH. BijLicht en Liefde en de Brailleliga wordt advies gegeven over aanpassingen in de woning.
In Vlaanderen zijn er verschillende thuisbegeleidingsdiensten, zowel voor volwassenen als voor kinderen en hun ouders. Een dienst voor thuisbegeleiding geeft ondersteuning aan huis aan gezinnen met een persoon met een handicap. Thuisbegeleidingsdiensten verlenen opvoedingsbijstand en algemene ondersteuning aan gezinnen met een gezinslid met een handicap. Volwassenen krijgen ondersteuning bij het zelfstandig leven.
In elke provincie zijn er thuisbegeleidingsdiensten. Ook de Brailleliga en Licht en Liefde beschikken over een thuisbegeleidingsdienst. De thuisbegeleidingsdienst Perspektief (West-Vlaanderen) biedt ook thuisbegeleiding voor doofblinden.
Als de huishoudelijke taken moeilijk worden kan men beroep doen op een huishoudhulp. De diensten gezinszorg kunnen bepaalde taken in het huishouden geheel of gedeeltelijk overnemen. Afhankelijk van de situatie kunnen ze helpen met koken, de was en de strijk of de boodschappen. Ze staan vooral in voor persoonlijke verzorging en morele ondersteuning. Gezinszorg kan worden aangevraagd bij diensten voor gezinszorg en soms het OCMW. De kostprijs is afhankelijk van het inkomen en van de gezinssamenstelling.
De revalidatidienst, low-visiondienst of de maatschappelijk assistent van Licht en Liefde of Brailleliga kunnen je helpen bij de aanvraag van een thuisbegeleiding of gezinshulp.
Hulpmiddelenlevuleranciers
Voor blinden en slechtzienden zijn er heel wat hulpmiddelen. Een lijst van de Belgische hulpmiddelenleveranciers vind je op Visuele handicap.
Meer info over hulpmiddelen